Gần đây, mục báo của Adam Ruben viết về những khó khăn và trở ngại khi đọc một bài báo khoa học đã được các đọc giả của Science Careers đón nhận rộng rãi. Rất nhiều người đã hỏi và xin lời khuyên về làm thế nào để có thể đọc hiểu được một tạp chí khoa học. Và tác giả Elisabeth Pain đã đem những trăn trở này gửi đến các nhà khoa học ở nhiều cấp bậc và lĩnh vực khác nhau. Mặc dù, rõ ràng rằng, đa phần việc đọc hiểu bài báo khoa học một cách trôi chảy là từ kinh nghiệm tích góp có được, nhưng việc gặp trở ngại là điều không thể tránh khỏi, và đến nỗi từng nhà khoa học phải xác định và áp dụng các kỹ thuật tốt nhất cho riêng mình.
Làm thế nào để tiếp cận một bài báo?
Trong số các nhà khoa học được phỏng vấn thì quy trình thông thường để tiếp cận một bài báo khoa học sẽ là đọc lần lượt từ:
Tóm tắt – Giới thiệu (thường là những đoạn cuối để biết được mục tiêu nghiên cứu của tác giả) – Hình ảnh/ bảng số liệu – Kết luận – Phương pháp/Bàn luận.
Tuy nhiên, bên cạnh đó, cũng có những cách hay khác để chúng ta tham khảo như:
- Xác định loại thông tin mà bạn muốn tìm kiếm và đọc ngay vào phần ấy. Nó có thể là việc so sánh kết quả của bạn với kết quả của tác giả; hoặc mở rộng kết quả của bạn bằng các kết quả được công bố gần đây. Hoặc cũng có thể là danh sách các trích dẫn để bạn có thể xác định được đây có phải là bài báo mà bạn cần không.
- Đọc nhanh để tìm xem bài báo này có gây hứng thú với bạn hay không? Nếu có, hãy đọc lại lần nữa nhưng chậm hơn và chú ý đến các chi tiết.
- Nếu đây là bài báo cần cho nghiên cứu của bạn, hãy đọc đi đọc lại chúng nhiều lần.
- Khi muốn tìm hiểu sâu vào bài báo, bạn cần đọc toàn bộ bài báo và vài công trình nghiên cứu trước đó của cùng nhóm tác giả hoặc tác giả khác nhưng với chủ đề tương tự.
- Nếu đây là bài báo tương tự với nghiên cứu của bạn, hãy tìm xem các dữ liệu của họ có khớp với những gì bạn khám phá được từ nghiên cứu của mình hay không, có điều gì mâu thuẫn hay không. Nếu có, thì hãy suy nghĩ xem vì sao lại có mâu thuẫn này. Bên cạnh đó, hãy tiếp tục đặt câu hỏi, điều gì sẽ xảy ra với mô hình nghiên cứu của mình nếu được áp dụng từ phương pháp của tác giả, và chúng ta sẽ nghiệm ra được gì từ đó.
- Tìm kiếm từ các hình ảnh và phần Bàn luận những chi tiết mới, thú vị. Chúng có hợp lý không?Chúng có khớp với những câu hỏi và giả thuyết ban đầu của bạn hay không?
- Lưu giữ các câu hoặc các đoạn thông tin hữu ích từ bài báo vào trong một trang Word, viết bình luận về những ý tưởng mới mà bạn suy ra được từ đó hoặc những nghi vấn mà bạn cần tìm hiểu thêm về sau, và kèm theo địa chỉ bài báo bên dưới. Tương tự, bạn cũng có thể lưu lại quy trình thí nghiệm của bài báo trong file Excel.
- In bài báo ra giấy, highlight những thông tin liên quan, hoặc những chi tiết mà cho bạn một ý tưởng mới hoặc một hướng đi mới.
- Nếu như các bài báo hoặc tạp chí đều thuộc chuyên ngành của bạn, thì bạn có thể bỏ qua phần Giới thiệu và Bàn luận mà đi thẳng đến phần Phương pháp và Kết luận. Bởi vì, phần Giới thiệu và Bàn luận có thể phản ánh một sự ưu ái riêng không thuyết phục về cách chọn phương pháp nghiên cứu và luận bàn về kết quả, trong khi vẫn còn những cách khác thuyết phục hơn.
- Nếu bạn là Tổng biên tập của một tạp chí khoa học: hãy đọc sơ lượt về các bài báo từ những biên tập viên thuộc lĩnh vực chuyên môn; tìm kiếm xem đã có bài viết đưa tin nào về bài nghiên cứu này chưa? Có nhà khoa học nào đưa ra một góc nhìn khác từ bài nghiên cứu này hay chưa? Sau đó, bạn sẽ đọc phần tóm tắt của bài báo, và đọc lần lượt các phần: Giới thiệu, Kết luận, hình ảnh, và toàn bài. (Marcia K. McNutt, Editor – in – chief, Science Journals).
- Và nếu bài báo không được trình bày rõ ràng, nhiều thông tin quan trọng bị loại bỏ, nhưng lại đưa vào những chi tiết thừa, hãy nhanh chóng loại bỏ bài báo đó sang một bên!
Bạn sẽ làm gì với những chi tiết khó hiểu trong bài báo?
- Copy và paste các từ không hiểu lên những công cụ tìm kiếm.
- Đọc các đánh giá về bài báo hoặc các sách, bỏ qua những ký tự viết tắt hoặc thuật ngữ nếu chúng không quan trọng.
- Cố gắng tìm hiểu những ký tự viết tắt hoặc thuật ngữ nếu chúng chứa đựng toàn bộ thông điệp của bài nghiên cứu.
- Hỏi đồng nghiệp, gửi trực tiếp email đến tác giả chính của bài báo.
- Đọc các bài báo tham khảo được trích dẫn trong bài.
- Tìm kiếm trên Google các chuyên đề, chủ đề, phương pháp, thuật ngữ, khái niệm…
- Lấy thông tin cơ bản của từng khái niệm, cụm từ, thuật ngữ liên quan.
Ảnh minh họa (Nguồn: http://theconversation.com/)
Bạn sẽ làm gì khi bị “lạc lối” trong bài báo?
- Cố gắng duy trì những nghi vấn, những câu hỏi trong đầu để tập trung tìm hiểu từng vấn đề, bỏ qua các lỗi ngữ pháp và câu văn ngoài lề.
- Chia nhỏ ra từng phần và đọc trong vài ngày.
- Thử tiến hành thí nghiệm theo phương pháp của bài báo cùng với cộng sự của bạn.
- Trao đổi với các chuyên gia về các thử nghiệm hoặc các lỗi trong thử nghiệm.
- Để nó sang một bên và trao đổi với cộng sự hoặc bạn bè.
Nguồn ảnh: http://thumbs.dreamstime.com/
Những mẹo hay khác:- Thực hành thuyết trình với nhóm, câu lạc bộ nghiên cứu của bạn, nói về bài báo và trả lời các câu hỏi.
- Đầu tiên, hãy sử dụng việc đọc của bạn như là một cách để lấy thông tin và xây dựng một thư viện trí tuệ. Sau vài năm, nó sẽ phát huy tác dụng và giúp bạn có thể tiếp cận các bài báo dễ dàng hơn.
- Hãy kiên nhẫn, đừng ngại tra cứu trên Wikipedia, Blog của các chuyên gia.
- Hãy đặt nhiều câu, trao đổi với các chuyên gia nhiều kinh nghiệm, và những người thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau.
- Xây dựng một thư mục học thuật với những sơ lượt về từng bài báo, các điểm quan trọng, hình ảnh và địa chỉ bài báo.
- Chú ý đến những cấu trúc khác nhau của các bài báo, văn phong của tác giả để có thể tạo một phong cách viết riêng cho chính mình.
Dịch giả Kiều Loan
Biên soạn BioMedia VN
